Wij zijn als mens ritmische wezens. We voelen ons het beste als we in ritmes leven en deze ritmes afstemmen op de natuur. We zijn immers deel van diezelfde natuur. Ayurveda herkent de ritmes van de natuur ook en deelt de dag op in 6 delen, waarbij in elk deel een dosha overheerst. Hiermee geeft Ayurveda je een methodiek om op het ritme van de natuur af te stemmen, met een gezonder en gelukkiger lichaam en geest als resultaat. Door onze maaltijden, slaap-waakritme en algemene activiteiten af te stemmen op de cyclus van dosha’s, herstel je het evenwicht in je lichaam. Dit komt ten gunste van je gezondheid, je energie niveau, je hormoonbalans en je humeur!
Circadiaans ritme
Deze biologische klok noemen we in de westerse wetenschap ook wel het circadiaans ritme. Circadiaan-verlopende functies van je lichaam vertonen een patroon dat dagelijks herhaald wordt. Voorbeelden van functies die volgens deze patronen verlopen zijn je temperatuur, de afscheiding van bepaalde hormonen, je hartritme, je slaappatroon en je eet- en drinkpatroon. Deze patronen corresponderen met de ritmes van de doshas zoals we die in Ayurveda herkennen. Dus de moderne wetenschap en Ayurveda zijn het erover eens; we zijn inherent ritmische wezens, er zijn patronen waar we deel van uitmaken. In ritme blijven met die patronen geeft ons een vlotte rit door de dag en door het leven.
Opstaan in Vata-tijd
Volgens Ayurveda is het laatste deel van de nacht, de uren voor zonsopkomt, Vata-tijd. Je kunt dit waarschijnlijk ook voelen als je rond die tijd wakker bent. De natuur komt in transitie van een slaap naar een waakstaat en er hangt een verwachtingsvolle energie in de lucht. Vata bestaat uit de elementen ether en lucht en dit brengt lichtheid met zich mee gedurende deze uurtjes. Dit is ook waarom veel mensen spontaan wakker worden tijdens deze uren, zo tussen 2 uur ‘s nachts en 6 uur ’s ochtends. Als je overigens steeds te vroeg wakker wordt kan dit ook een teken zijn dat je Vata uit balans is. Maar idealiter sta je wel in Vata-tijd op, ongeveer 3 kwartier voor zonsopgang. Je fysieke en mentale lichaam gaan dan mee in de flow van de natuurlijke energie, en het maakt het ook makkelijker om deze flow gedurende de dag vast te houden. Bovendien is de energie van deze uurtjes ook ideaal voor je spirituele oefening; mediteer, journal, lees een inspirerend boek of doe een fijne Yoga Nidra. Zo begin je helemaal Zen aan je dag.
De ochtend is Kapha-tijd
Na zonsopgang is de beurt aan Kapha. Deze Kapha-fase duurt ongeveer van 6 tot 10 uur in de ochtend. Kapha is de Dosha van water en aarde. Dat betekent dat de energie van dit deel van de dag zwaar, traag en koel is. Daarom is het geen goed idee om gedurende deze tijd pas op te staan, omdat je deze energie dan ook met je meeneemt de dag in. Dat herken je misschien wel als je een beetje te lang slaapt of weer in slaap valt na even wakker te zijn geworden. Nu je de kwaliteiten van dit dagdeel herkent, snap je misschien ook waarom dit juist een goede tijd is om aan lichaamsbeweging te doen. Waarom je beter niet te zwaar kunt eten (ja, yoghurt en taart zijn geen goed idee) en waarom je nu juist beter niet kun beginnen aan een moeilijk project van je werk wat creativiteit en mentale inspanning vereist. Werk je mailbox bij, doe je routineklussen of meer fysieke werk of ga nu juist in overleg met die moeilijke gesprekspartner. Grote kans dat jij je in deze uurtjes het meest kalm en gegrond voelt en je de kaas op een liefdevolle manier niet van je brood laat eten.
Pitta is vuur
Na Kapha-tijd is het Pitta-tijd, met de elementen vuur en water. Pitta-tijd is zo van 10 uur ‘s ochtends tot 2 uur in de middag. In deze uurtjes komt de zon het hoogst aan de hemel en zo is ook je innerlijke zon op haar best, je spijsverteringsvuurtje dus. Het is aan te raden om je lunch in dit timeframe te eten en dit dan ook de zwaarste maaltijd van je dag te maken. Tegelijkertijd wil je tijdens deze uren pittige gesprekken uit de weg gaan, om het vuur niet te veel aan te wakkeren en zaken tot ontploffing te laten komen. Wel doen? Einde van de ochtend een start maken met een moeilijk project, lunchen en even uitrusten na je lunch.
Creatief met Vata
Einde van de middag wordt de Vata-energie in om je heen en in je lichaam weer sterker. Deze periode duurt van 2 tot 6 uur ‘s middags. Dit is een tijd van beweging en verandering. Veel mensen krijgen dan ook weer een creatieve spark in het einde van de middag, vooral als je eerder van de dag in het ritme met de natuur hebt geleefd. Na deze spike van Vata-energie is het tijd om af te bouwen naar een rustigere avond energie. Geen goede tijd dus voor koffie, zware sporten, moeilijke gesprekken of zware maaltijden. Sluit de Vata-tijd af met een rustige activiteit zoals een wandeling in de natuur, yoga of meditatie om helemaal ontspannen aan je avond te beginnen. Omring je met de warmte van geliefden of van liefde voor jezelf.
Relax in de avond
En dan is het weer tijd voor Kapha. Het lichaam begint melatonine af te scheiden en zich op natuurlijke wijze voor te bereiden op slaap. Eet een lichte maaltijd aan het begin van de Kapha-tijd, zodat je tijd hebt om deze volledig te verteren voor het het slapengaan. Dit is idealiter een lichtere maaltijd dan de lunch omdat de spijsvertering in deze periode zwakker is. Na een rustig avondprogramma is het is aan te raden om naar bed te gaan. Laat de zwaarte en koelte van Kapha je zachtjes in slaap wiegen. Weersta de aandrang om langer wakker te blijven voor meer tijd voor jezelf, hier doe je jezelf helemaal geen gunst mee. Na 10 uur kom je namelijk weer in de Pitta-tijd en krijg je vaak weer een energieboost en trek om wat te eten. Als je gedurende deze periode gaat slapen zal je slaap veel ongrijpbaarder en van slechtere kwaliteit zijn.
Pitta verteert ook je dag
Idealiter slaap je dus tijdens deze tweede Pitta-periode. En dat is belangrijk omdat het vuur van Pitta niet alleen je eten transformeert en verteert maar ook alle indrukken die je tijdens de dag door je zintuigen binnenkrijgt. De lever verwerkt de gifstoffen die zich gedurende de dag hebben opgehoopt en de geest zal de ervaringen en emoties van de dag verteren. Terwijl jij ligt te slapen is je lichaam keihard aan het werk om alles te verwerken en de balans te herstellen. Het is daarom geen goed idee om haar te belasten met zware maaltijden in de avond, stimulerende middelen of alcohol. Af en toe genieten is natuurlijk prima maar door je de wijsheid van je lichaam te eren blijf jij langer gezond en gelukkig!
De tijden die ik in dit artikel aangeef zijn min of meer de tijdframes als de dagen evenveel uren hebben als de nachten. Dit is natuurlijk niet altijd zo. Als je zelf wilt berekenen wat dan de cycli van de doshas is kun je het aantal uren dat het licht is door 3 delen en het aantal uren dat het donker is door 3. In deze herfst/winter tijd zijn de tijdframes van de doshas gedurende de dag dus korter en begint Kapha-tijd in de ochtend wat later dan in de zomer.